Ik zag de film Turist waarin een vader bij een schijnbaar groot lawine gevaar zijn vrouw en kinderen in de steek laat en alleen wegrent. Vervolgens ontkent hij het gebeurde en zien we wat dat met hem en zijn gezin doet. De film gaat over lafheid, over schaamte en ontkenning en het daaruit volgende verlies van eigenwaarde.

De regisseur Ruben Östlund heeft zijn huiswerk gedaan en onderzocht hoe tijdens de ramp op de Estonia overlevenden (mannen) hun gezin in de steek lieten. En we weten wat de kapitein van de Costa Concordia deed.

Eigen ervaringen

Ikzelf herinner me bij tijd en wijle ook gebeurtenissen waarin ik moediger of respectvoller had kunnen optreden. De herinneringen gaan altijd gepaard met een gevoel van schaamte. Die keer dat ik wegliep terwijl een vriend in elkaar werd geslagen. Of als leider van een groep huilend naar huis vluchtte nadat bij een stokkengevecht mijn hand was geraakt. Maar ook ervaringen met vrouwen, waar ik met schaamte aan terug denk. Het zijn er heel wat.

De kernvraag is: hoe kun je verder leven met jezelf (en anderen) als je dat soort dingen hebt gedaan.

Toe-eigening

In mijn ervaring begint dat met het helemaal toe-eigenen, erkennen, van wat je hebt gedaan of nagelaten. Neem verantwoordelijkheid ervoor. Als je ontkent heb je in ieder geval verloren.
Je vervolgens wentelen in schaamte en jezelf de schuld geven – wat meestal gebeurd als er niet ontkend wordt – is onwaardig. Feitelijk is het een vorm van arrogantie: je verheft je als een aanklager boven jezelf, de dader. Dat is geen toe-eigening.
Gebruik daarentegen de schaamte om dat eigen gedrag volledig onder ogen te zien en te voelen wat het is, zonder jezelf slecht te maken. Het is een kans om jezelf te leren kennen en echte nederigheid te verwerven. Ja, zo ben ik ook, alles wat een mens kan doen wat niet deugt, ik heb het ook in me.
En met nederigheid komt een natuurlijke waardigheid. Je wordt ECHT. En echt-zijn geeft ‘power’, niet over een ander maar persoonlijke macht, kracht.

Een krijger accepteert zijn verleden in alle nederigheid. Er valt niets te betreuren. Er is slechts een levende uitdaging en hij beschouwt het als zijn voorrecht die te omarmen.
(Théun Mares)